Każda parafia posiada swojego proboszcza. Mogą w niej pracować również inni księża, jednak proboszcz pełni kluczową rolę w strukturze parafii. Jakie dokładnie ma obowiązki?
Proboszcz – urzędnik
Głównym zadaniem proboszcza jest nadzór nad administracją parafii. Zarządza on księgami parafialnymi, pilnuje wszelkich formalności związanych na przykład z udzielaniem sakramentów wiernym. Proboszcz zajmuje się również archiwizacją dokumentów, dysponuje pieczęcią parafii. Często jednak, udając się do kancelarii parafialnej, nie spotkamy w niej proboszcza, a wikarego bądź pracownika świeckiego. Rzeczywiście, proboszcz może powierzyć wykonywanie owych obowiązków osobom trzecim. Ma to miejsce zazwyczaj w dużych parafiach, gdzie trudno byłoby jednej osobie wykonywać wszystkie obowiązki. Niemniej jednak to proboszcz jest odpowiedzialny za działania administracyjne parafii. On udziela niezbędnych zgód, deleguje zadania. Proboszcz reprezentuje także parafię na zewnątrz, na przykład przed organami państwowymi. Zarządza również majątkiem parafii – zajmuje się zarówno bieżącymi sprawami finansowymi, jak i realizowaniem większych inwestycji. Tutaj ponownie – proboszcz ma prawo oddelegować to zadanie osobie bardziej doświadczonej, z większą wiedzą. Niemniej jednak to on odpowiada za stan finansów parafii. Proboszcz zajmuje się również przydzielaniem obowiązków poszczególnym księżom.
Troska o parafian
Proboszcz pełni niemałą rolę społeczną w parafii. To on wyznacza godziny mszy świętych oraz nabożeństw. Czuwa nad poprawnością ich odprawiania. Proboszcz troszczy się również o życie duchowe swoich parafian. Można to dostrzec w szczególności w mniejszych parafiach, w których główny kapłan zna większość swoich parafian z imienia i nazwiska. Proboszcz czuwa nad tym, aby wiedli oni życie zgodne z zasadami wiary. Może więc odwiedzać domy parafian, rozmawiać z nimi, pomagać rozwiązywać im problemy dnia codziennego. Jeśli jest to konieczne, proboszcz ma prawo pouczyć parafian lub ich upomnieć. Jeżeli zaś ktokolwiek działa niezgodnie z prawem, proboszcz powinien zgłosić ten fakt policji. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wierny wyzna swoje postępowanie jako grzech na spowiedzi. Wtedy też księdza obowiązuje tajemnica. Co ważne, w gestii proboszcza leży również zarządzanie parafią, które nadaje jej pewien charakter. Dany kościół może być bowiem przyjazny rodzinom (na przykład poprzez organizację mszy dla dzieci), czy też prowadzić działalność charytatywną. Założenie grupy parafialnej wymaga zgody proboszcza.
Proboszcz na parafii
Teoretycznie proboszcz powinien przebywać na w domu parafialnym, niemniej jednak ma on prawo do miesięcznego urlopu, który może wykorzystać dowolnie. Nie wolno mu jednak opuszczać terenu parafii na okres dłuższy, niż tydzień (poza urlopem). Jeżeli wybiera się on na przykład na leczenie szpitalne, to zobowiązany jest zgłosić ten fakt biskupowi. W takim bowiem przypadku inna osoba musi zostać oddelegowana do kierowania parafią, a więc pełnienia obowiązków proboszcza na czas jego nieobecności.